Чорны замак Альшанскі - Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч - Страница 32

• Предыдущая
• 32/84
• Следующая

Вечарам я вырашыў паехаць на дзень-два дахаты, а да таго часу крыху палазіць па замку і намеціць сякі-такі план дзеянняў. Раніца зноў выдалася свежая, але сонечная. У такую раніцу добра не ў падзямеллі лазіць, а сядзець на прызбе, на сонейку, каб ветрык не даставаў, слухаць пеўняў і думаць аб сім-тым. Але менавіта таму мне і трэба было лезці. Трэба брацца за справу ўсур'ёз. Таму і яшчэ таму, што так трывожна свяціў незразумелы начны агеньчык у вежы замка. Другой вежы справа ад паўночнай. А можа, у першай ад яе. Я толькі прыблізна ўстанавіў у якой.

Падлога збераглася ва ўсіх залах жылых памяшканняў першага і другога паверхаў, але ў вокнах-байніцах ніжняга і ў вокнах другога паверхаў не было ніводнага шкла, і пройма гуляла паверхамі свабодна, уздымаючы з купаў друзу пыл. Філары (калоны, што падтрымлівалі скляпенні) і самі скляпенні былі абураюча і агідна абабітыя. Нішы, у якіх стаяў, відаць, калісьці посуд, вазы ці невялікія статуі, былі поўныя вапеннай крошкі. Нічога цікавага ва ўсіх залах я не знайшоў і толькі пашкадаваў, што цалкам яшчэ прыдатны будынак марнее ў запусценні.

У чатырох абследаваных мною вежах знізу была глухая падлога з магутных каменных квадратаў. Заставаліся чатыры вежы паўночнага боку. У адной уніз вялі каменныя, сцёртыя да апошняга прыступкі, але спуск канчаўся на глыбіні прыблізна трох метраў жалезнымі, таўшчынёй у руку кратамі. На кратах вісеў магутны, вельмі стары цыліндрычны замок з тых, у якія ключ увінчваецца, як гляйсар. І замок і краты былі крывава-чырвоныя ад іржы. Я вырашыў, што наведаюся сюды пазней.

Пад наступнай вежай таксама быў нібыта ўваход у сутарэнне, але завалены каменнымі брыламі, жвірам, вапеннай крошкай і смеццем. Патрэбна была кірка і рыдлёўка. Значыць, і гэты ўваход быў закрыты,

— Антоне Глебавіч! — аддаўся недзе наверсе крык.

Увесь пыльны, я вылез на дзённае святло і ўбачыў прысагнутую постаць дзеда Мультана-Пацярухі, а побач з ёю дзве фігуркі хлопчыкаў год па сем-восем кожны.

— Гэта мой Стасік, — з гонарам сказаў дзед Мультан.

Стах быў дзёрзкае ўскудлачанае вераб'янятка. Калі, вядома, уявіць альбіноса-вераб'я. Яшчэ вясна, а ён паспеў ужо ўшчэнт выгараць за выключэннем глыбока-сініх вачэй.

— Ну, здароў, Стах, — сказаў я.

— Здароў, калі здароў, — з саліднай дзёрзкасцю сказаў вясковы Гаўрош.

— А гэта вось сябар ягоны, — сказаў дзед. — Васілька Шубайла. Гэтыя — памогуць. — Васілька глядзеў спадылба. І яшчэ з-пад кучмы гэткіх жа бясколерных ад сонца валосікаў.

— Ну, Васілька, а ты чаго ж гэта такі сціплы ды нясмелы?

— Та-а, — бязгучна сказаў Васілька і ад прысаромленасці пачухаў адной босай нагой другую.

Дзед пайшоў, а мы селі на валуны, каб абмеркаваць план нашай ваеннай аперацыі.

— Ну, хто падзямеллі ведае?

— Трохі, — сказаў Стасік. — Бо да канца іх і сам чорт не ведае.

— А ты, Васілька?

— Та-а, — адказаў той.

— Ну, з такімі арламі я тут горы звярну. І вось што перш за ўсё зробім: учора бачыў я ноччу унь у той вежы агонь. Што б то магло быць?

— Гэт-та трэба скеміць, — разважліва сказаў Стасік.

А вочы загарэліся. І я зразумеў, што стары Пацяруха ў ягоным узросце быў, відаць, такі самы: сумесь саліднага дамавітага мужычка і маладога вастравухага сатыра.

— Ну, чаго сядзім? — сказаў малады сатыр. — Палезлі, не губляйма залаты час.

— Та-а,-сказаў Васілька. — Да-а-ффай…

Дарослы асталоп і два маладыя праз пралом забраліся ў вежу. Усю сярэдзіну яе, аж да першага яруса, займаў слуп ад вінтавой лесвіцы. Але ніжнія прыступкі выпалі. У слупе заставаліся толькі ямкі ад іх.

— Дзядзька Антосю, — сказаў Стасік. — Я першы палезу, а вы за мной. Бо калі я сарвуся, вы мяне ўтрымаеце. А калі вы першы палезеце і сарвецеся — мне ўтрымаць будзе цяжкавата.

Стах палез, як вавёрка. А за ім, крыху цяжкавата, палез я, ставячы наскі ў ямкі ад прыступак у слупе.

Падымаліся па спіралі. Вельмі пахвальны занятак для без пяці хвілін доктара навук.

З яруса, з вышыні праз байніцы было відаць Альшанку, і плынь Альшанкі, і палі, і затравелую Белую Гару з маленькімі постацямі людзей на ёй. Унь нават, здаецца, можна адрозніць Сташку. І Генку. А можа, і блытаюцца, бо ўсе ў джынсах.

Але не гэта нас цікавіла. Ярус, з якога невялікі пралом у вежавым муры вёў на гару былых жылых памяшканняў, быў заселены. Прынамсі, яшчэ зусім нядаўна.

На падлозе некалькі вялізных ахапкаў свежай мякенькай аўсянай саломы. На цагляным выступе мура кроплі стэарыну.

У каміне — попел. Каб даўні — выдзьмула б.

Васілька Шубайла, які спусціўся першы, раптам капануў нагою жвір.

— Ты чаго? — спытаў я.

— Та-а. Пылу няма.

Я, вядома, не заўважыў бы гэтага. А ён ужо выкапаў бляшанку «бычкоў у тамаце». Пустую. З'едзеную нядаўна, бо жыжка яшчэ не высахла.

— Бандзюга, — сказаў Стах.

— Чаму?…

— Ну, — ён няўхвальна паглядзеў на мяне. — І дурному ясна. Каб проста нейкі валацуга — нашто б яму закопваць бляшанку?… Кінуў бы, і ўсё.

— Маеш рацыю, арол. І добра, што ў вас харошыя вочы.

Пасля мы асцярожна агледзелі сутарэнне пад адной з вежаў. Я баяўся, што здарыцца абвал, і не пусціў туды дзяцей. Але яны ж, яны ж такі зброд, што гнаць іх ад цікавага — дарэмная справа. Як ката ад сала. Пракраліся і пачалі шныпарыць па кутах. І нічога не знайшлі.

І тады я адпусціў сваю гвардыю на некалькі дзён. Папрасіўшы, каб самі не лазілі. Бо яшчэ здарыцца нешта, а тады — як глянеш у вочы дзеду Мультану і бацькам Шубайлам?

…Калі я, пыльны і брудны, ішоў паўз будынак праўлення, старшыня Альшанскі паклікаў мяне з акна.

Звычайны кабінет старшыні калгаса. Доўгі стол, крэслы, партрэты. Па кутах — снапы розных збожжавых, відаць, прэміяваных калісьці, але цяпер, з мінулага года, ужо досыць пыльных. А на крэслах, паабапал стала, Альшанскі і Высоцкі.

— Дзень добры, Нічыпар Сяргеевіч… Дзень добры…

— Ігнась Якаўлевіч, — схіліў галаву Высоцкі.

— Сядайце, Антон Глебавіч, — неяк занадта… ну, нібы прабачэння просячы, сказаў Альшанскі.

Мы маўчалі. Гаварыць, уласна кажучы, не было пра што. Пасля старшыня крэкнуў:

— Вы вось што, Косміч. Плюньце на тое, што тады было. І на яго, — ён матлянуў галавою некуды, і я зразумеў, што мае ён на ўвазе Ганчаронка.

— Чаму?

— Не вартая гэта справа, бязглуздая… Ну нашто нам каты драць?

— Баіцеся, што нагарыць? — проста спытаў я.

— Баяцца? Не. Але непрыемна. І, рацыю маеце, нагарыць. Чаму не адмаўляўся, выконваючы бязглуздыя загады… Праўдзівей, чаму дурныя парады слухаю… А Ганчаронак зараз таксама дзесятаму засцеражэ. Дошку мы знайшлі. У бур'яне. А думалі, што зняў нехта з раёна ці вобласці, што каштоўнасці гэтая руіна не мае.

— А хіба так бывае, каб без ведама мясцовых?

— Анягож, — сказаў раптам Высоцкі. — Унь старшыня вопытам ездзіў мяняцца пад Давыд-Гарадок. Дык там лотры нейкія таксама дошку знялі. І таксама ўсё гэтак, як мы падумалі.

— І разбіраць пачалі ўжо царкву. Але тут настаўнік гісторыі з Менска пазваніў, і такі тарарам узняўся, што ў раёне ледзь адбрахаліся, што, маўляў, старую знялі, бо праржавела, і новую трэба ставіць, — сказаў змрочна Альшанскі.

— І нікому ў галаву не цюкнула, — сказаў я, — што ані хвіліны без аховы, што старая павінна вісець да новай?

І сам зразумеў, што нікому.

— Ну а Ганчаронак што ж? — спытаў я.

— Ат, — махнуў Альшанскі рукою, — хоча ўсё жыццё гераічным «гестапаўскім» перыядам жыць. Ён і падтрымаў мяне, калі я завагаўся на хвіліну, а ці варта ў той бандуры праход бурыць. Кажа: «загад»… Але — плюньце. Тым больш, такое здарылася пры гэтым. Але лекары ў нас добрыя…

— Плюну.

— Ну а куды вы сёння?… — спытаў старшыня.

— Вось памыюся да пайду на аўтобусны прыпынак. Хачу на пару дзён у Менск.

— Нашто? Гэта вы адтуль можаце да Кладна, а адтуль аўтобусам, — сказаў старшыня, — зручней да станцыі. Езна. Дваццаць кіламетраў — і проста на Менск.

• Предыдущая
• 32/84
• Следующая